Μεταβολισμός σώματος – Αυξημένο βάρος

Shutterstock-165451763

Η Παχυσαρκία είναι  νόσος του ενεργειακού μεταβολισμού, η οποία χαρακτηρίζεται από παθολογικά αυξημένη συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα. Αυτό είναι  αποτέλεσμα της διαταραχής του ενεργειακού ισοζυγίου, της ισορροπίας δηλαδή μεταξύ της πρόληψης και της κατανάλωσης ενέργειας.

Η παχυσαρκία (και ιδιαίτερα η κοιλιακή παχυσαρκία) σχετίζεται με πολλά νοσήματα και μεταβολικές διαταραχές, αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα.

Η παχυσαρκία αποτελεί σήμερα μια παγκόσμια επιδημία, εφόσον σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) 1,6 δισεκατομμύριο άτομα άνω των 15 ετών είναι υπέρβαρα και 400 εκατομμύρια είναι παχύσαρκα.

Πώς γίνεται η εκτίμηση της παχυσαρκίας στους ενήλικες;

Ένας απλός τρόπος εκτίμησης της παχυσαρκίας είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που συσχετίζει το βάρος του ατόμου με το ύψος του. Για την ακριβή εκτίμηση του ΔΜΣ πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν και άλλοι παράγοντες όπως το φύλο και η ηλικία.


Τα όρια βάση ΔΜΣ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

          Κατηγορία                                                         Δ.Μ.Σ

                Ασιτία                                                                   <16.5

                Ελλιποβαρής                                                     16.5-18.5

                Φυσιολογικός                                                   18.5-25

                Υπέρβαρος                                                         25-30

                Παχύσαρκος                                                      30-35

                Κλινικά Παχύσαρκος                                      35-40

                Παθολογική Παχυσαρκία                             >40

 

Η περίμετρος μέσης στους άνδρες >102 εκ και στη γυναίκα >88 εκ, αποτελεί ένα από τα κριτήρια διάγνωσης μεταβολικού συνδρόμου και σχετίζεται με την ανάπτυξη Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Στην εκτίμησή της παχυσαρκίας πολύ μεγάλο ρολό παίζει η σύσταση του σώματος που υπολογίζεται με ανάλυση παραμέτρων ποσοστού λίπους, σπλαχνικό λίπος , ποσοστό μυϊκού ιστού και εκτίμησή βασικού μεταβολικού ρυθμού

Ο λιπώδης ιστός δεν αποτελεί απλά μια αποθήκη ενέργειας, αλλά συμβάλλει σημαντικά σε ένα ευρύ δίκτυο μηχανισμών ομοιοστασίας, με την παραγωγή διαφόρων ουσιών όπως πεπτιδικές ορμόνες και λιποκυτταροκίνες, που αυξάνουν σημαντικά στην παχυσαρκία.

Έτσι συμβάλει στην ανάπτυξη χρόνιας φλεγμονής, αντίστασης των ιστών στην δράση της ινσουλίνης, δυσλιπιδαιμίας, αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 καθώς και αθηροσκλήρωσης που αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης μπορεί να συνοδεύεται από υπνική άπνοια, αρθροπάθεια, διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίας καθώς και από ορισμένους τύπους καρκίνων (μαστού, ενδομητρίου, προστάτου, παχέoς εντέρου κ.ά.)

Νεώτερες μελέτες που υπολογίζουν το ποσοστό θνησιμότητας  σε σχέση με το βάρος, δείχνουν ότι ο ΔΜΣ αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου ανεξάρτητα από οποιοδήποτε κληρονομικό παράγοντα

Ορμονικά αίτια

Τα συνήθη ενδοκρινικά αίτια που ευθύνονται για παχυσαρκία είναι:

– οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα, στο στάδιο του υποθυρεοειδισμού, όπου ο αδένας παράγει λιγότερη θυροξίνη, ορμόνη που κανονικά αυξάνει τον μεταβολισμό και κινητοποιεί καλύτερα το σώμα στην πρόσληψη τροφής. Επομενως στον υποθυρεοειδισμο εχουμε αυξηση σωματικου βαρους ή σημαντικη δυσκολια στην απωλεια βαρους

 

– οι διαταραχές των επινεφριδίων, με μία κατάσταση που λέγεται υπερκορτιζολισμός (σ. Cushing) και προκαλεί αυξημένη συγκέντρωση λίπους στον κορμό, σε συνδυασμό με λεπτά άκρα, ενίοτε δασυτριχισμό και λιπαρό δέρμα. Εδώ όντως η παχυσαρκία μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, η οποία θεραπεύεται φαρμακευτικά ή χειρουργικά.

 – το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συνδυάζεται με παχυσαρκία και διαταραχές κύκλου στις γυναίκες, αλλά δεν ευθύνεται αυτό καθ’ αυτό για την παχυσαρκία

-H αντισταση στην ινσουλινη. Η παθηση αυτή οδηγει στην απροσφορη εκκριση ινσουλινης που οδηγει σε βουλιμικη ταση ή εντονη κοπωση. Με τον μηχανισμο αυτό δημιουργει ένα φαυλο κυκλο αυξησης βαρους και περαιτερω αντιστασης στην Ινσουλινη. Τα ατομα με αντισταση στην ινσουλινη δυσκολευονται ιδιαιτερα (ενώ τηρουν διατροφικο προγραμμα) να χασουν βαρος.

Η ρυθμιση και αλληλεπιδραση ενός συνολου ορμονων που ρυθμίζουν την όρεξη, τον κορεσμό, και διαχειρηση της γλυκοζης (ενεργειας) που μπαινει στο σωμα μας καθοριζουν εντελει και το σωματικο μας βαρος

Η ινσουλίνη, το γλυκογόνο, η αυξητική ορμόνη, η λεπτινη και νεότερες πεπτιδικες ορμόνες που αποτελούν και θεραπευτικο στοχο για τα νεωτερα φαρμακα παχυσαρκιας όπως η αμυλινη και η γρελινη, είναι μερικες από αυτές

Αλλά και το κεντρικό σύστημα ανταμοιβής και όρεξης που βρίσκεται στον εγκέφαλο είναι αντικείμενο έρευνας και στοχος φαρμακων για τη παχυσαρκια , που κυκλοφορούν και στη χωρα μας

 

Περιβαλλοντικά αίτια

 Ο αγχώδης και ενίοτε ασταθής σύγχρονος τρόπος ζωής, έχει οδηγήσει την πλειοψηφία του πληθυσμού σε ένα ασταθές ωράριο διατροφής, μακριά από το οικογενειακό τραπέζι και το σωστά μαγειρεμένο φαγητό. Το συνεχές τσιμπολόγημα τροφίμων και σνακ με υψηλή θερμιδική αξία, η αύξηση του γρήγορου και λιπαρού φαγητού και η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού σε ένα και μόνο γεύμα μέσα στην ημέρα οδηγούν στην αύξηση της συνολικής ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας και στη διαταραχή του ισοζυγίου.

Συναισθηματικοί λόγοι Σημαντική παράμετρος που πρέπει να συνυπολογίζεται είναι η καταφυγή στο φαγητό για συναισθηματικους λογους, όπως άγχος, επαγγελματική ή συναισθηματική απογοήτευση, κουραση, αυπνια.  Με αποτέλεσμα έναν φαύλο κύκλο, αφού το άτομο μαθαίνει να καταφεύγει στον παρηγορητικό ρόλο του φαγητού και να επιτείνει έτσι την συναισθηματική διαταραχή, όταν το αποτέλεσμα είναι μία κακή σωματική εμφάνιση

Η κληρονομικότητα

Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερα από 30 γονίδια, που συνδέονται με το δείκτη μάζας σώματος. Ωστόσο, φαίνεται πως ακόμη και τα πιο «ισχυρά» από αυτά τα γονίδια, αποτελούν ένα  μόνο κομμάτι του προβλήματος. Αντίθετα, μεγάλο μερίδιο ευθύνης βαραίνει τις συνήθειες του τρόπου ζωής, οι οποίες έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά σε σχέση με παλαιότερα

 

Η παιδική παχυσαρκία επισης τις τελευταίες δεκαετίες παίρνει επιδημικές διαστάσεις στις ανεπτυγμένες χωρες. Τα υψηλοτέρα ποσοστά παρατηρούνται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Ειδικά στην Ελλαδα τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας ειναι τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας ειναι σοβαρές και περιλαμβάνουν την αυξημένη αρτηριακή πίεση, τη δυσλιπιδαιμία, την υπερινσουλιναιμία, ψυχολογικές επιπτώσεις, κίνδυνο εμφάνισης άσθματος ή επιδείνωσης προϋπάρχοντος άσθματος καθώς και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη.

Περίπου το 40% των παχύσαρκων παιδιών και το 70% των παχύσαρκων εφήβων γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες.

Βασικές αρχές σωστής διατροφής που αφορούν όλα τα παιδιά.

  • Η διατροφή των παιδιών πρέπει να καλύπτει τις ενεργειακές τους ανάγκες, αλλά όχι να καταναλώνουν επιπλέον ενέργεια (θερμίδες), γιατί αυτό σύντομα μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση του βάρους. Η επιπλέον ενέργεια συνήθως προέρχεται από υπερκατανάλωση γρήγορων-πρόχειρων φαγητών και γλυκών.
  • Τα παιδιά χρειάζεται να τρώνε τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων και να έχουν τακτικά γεύματα.
  • Το πρωινό αποτελεί το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας και δεν πρέπει να παραλείπεται όπως συμβαίνει σε πολλά παιδιά στην Ελλάδα. Σε πρόσφατη μελέτη του Τμήματος Διατροφής του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης βρέθηκε ότι το 35% των παιδιών δεν καταναλώνουν καθόλου πρωινό, ενώ στο σύνολο των παιδιών που απάντησαν ότι τρώνε πρωινό το 30% πίνει μόνο γάλα.
  • Τα κύρια γεύματα καθώς και τα ενδιάμεσα πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη. Προσοχή επίσης πρέπει να δοθεί στην επιλογή των τροφίμων που διαλέγονται στα διαλείμματα του σχολείου. Σε μία άλλη μελέτη του Τμήματος Διατροφής του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης βρέθηκε ότι η πρώτη προτίμηση των παιδιών στο κυλικείο είναι η τυρόπιτα και η πίτσα, ενώ δεύτερη είναι το κρουασάν και τα μπισκότα, και τελευταία είναι το γάλα και τα φρούτα. Το μεσημεριανό και το βραδινό πρέπει να είναι θρεπτικά γεύματα παρασκευασμένα στο σπίτι για να μπορούν να ελεγχθούν τα συστατικά τους. Πρέπει να περιλαμβάνουν κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, όσπρια για την επαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών.
  • Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν πολλά λαχανικά και φρούτα και να αποφεύγουν τα έτοιμα φαγητά και γλυκά με πολλά λιπαρά. Πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται να δοκιμάζουν από όλα τα φαγητά, καθώς και να συμμετέχουν στην προετοιμασία και την παρασκευή του γεύματος.
  • Καλές επιλογές τροφίμων για θρεπτικά σνακ είναι το γιαούρτι, οι ανάλατοι ξηροί καρποί, τα ποπκορν, τα δημητριακά με γάλα, οι φρέσκοι χυμοί φρούτων καθώς και τα σάντουιτς με λαχανικά.
  • Σε κάθε περίπτωση, η σωστή διατροφή δεν πρέπει να είναι εξαναγκασμός αλλά επιλογή του παιδιού.

 

Τα παιδιά με υπερβολικό βάρος πρέπει να κάνουν δίαιτα;

Στόχος μας στην αντιμετώπιση των υπέρβαρων παιδιών είναι η διατήρηση του βάρους ούτως ώστε να αυξάνεται το ύψος και να ισορροπήσει η σχέση Βάρους/Ύψους. Σε σοβαρές περιπτώσεις παχυσαρκίας και σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά προτείνονται υποθερμιδικές δίαιτες που οδηγούν σε απώλεια βάρους όχι μεγαλύτερη από ½ Kg την εβδομάδα. Η δίαιτα στα υπέρβαρα παιδια, ωστόσο, πρέπει να δίνεται από ειδικούς και να είναι πλήρης σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και μικροθρεπτικά συστατικά. Πρέπει να περιέχει ενδιάμεσα μικρά γεύματα (snacks) με λίγες θερμίδες και πολλά θρεπτικά συστατικά (π.χ. φρούτα, λαχανικά, δημητριακά).

Η συμμετοχή των γονέων είναι απαραίτητη ενω παράλληλα στήριξη και ψυχολογική βοήθεια μπορεί να προσφερθεί από ειδικούς για να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τυχόν ψυχολογικά προβλήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία

Φυσικη Δραστηριοτητα: Σωστή διατροφή και σωματική δραστηριότητα δίνουν τη λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας Μεγάλη σημασία για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας εχει και η φυσική δραστηριότητα. Μελέτη του πανεπιστημίου Harvard σε 6.149 κορίτσια και 4.620 αγόρια ηλικίας 9 – 14 ετών έδειξε ότι η αύξηση στο δείκτη μάζας σώματος μετά από ένα χρόνο παρακολούθησης των παιδιών ήταν υψηλότερη στα παιδιά που είχαν τον υψηλότερο χρόνο τηλεθέασης ή ασχολούνταν περισσότερες ώρες με βιντεοπαιχνίδια ή υπολογιστές

Επικοινώνησε μαζί μας!